1. UN Environment: Otu ụzọ n'ụzọ atọ nke mba enweghị ụkpụrụ ịdị mma n'èzí nke iwu kwadoro
Otu United Nations Environment Programme kwuru n'ime akụkọ nyocha e bipụtara taa na otu ụzọ n'ụzọ atọ nke mba ụwa ewepụtabeghị ụkpụrụ ịdị mma ikuku n'èzí (ambient).N'ebe iwu na ụkpụrụ dị otú ahụ dị, ụkpụrụ ndị dị mkpa na-adịgasị iche iche ma na-adabakarị n'ụkpụrụ nke Òtù Ahụ Ike Ụwa.Na mgbakwunye, opekata mpe 31% nke mba ndị nwere ike iwebata ụkpụrụ ikuku dị n'èzí anabatabeghị ụkpụrụ ọ bụla.
E wepụtara UNEP "Ịchịkwa Ogo Ikuku: Nke Mbụ Global Air Pollution Legislation Assessment" na mgbede nke International Clean Air Blue Sky Day.Akụkọ ahụ nyochara iwu ịdị mma ikuku nke mba 194 na European Union, wee nyochaa akụkụ niile nke usoro iwu na ụlọ ọrụ.Nyochaa irè nke iwu dị mkpa n'ịhụ na ikuku ikuku na-agbaso ụkpụrụ.Akụkọ ahụ chịkọtara isi ihe ndị kwesịrị ịgụnye n'usoro nlekọta ikuku zuru oke nke kwesịrị ịtụle na iwu mba, ma na-enye ntọala maka nkwekọrịta zuru ụwa ọnụ nke na-akwalite mmepe nke ụkpụrụ ikuku dị n'èzí.
Ihe iyi egwu ahụike
WHO achọpụtala mmetọ ikuku dị ka otu ihe egwu gburugburu ebe obibi na-etinye ihe egwu kachasị na ahụike mmadụ.92% nke ndị bi n'ụwa bi n'ebe ebe ọkwa mmetọ ikuku gafere oke nchekwa.N'ime ha, ụmụ nwanyị, ụmụaka na ndị agadi nọ na mba ndị na-enweghị ego na-enwe mmetụta kachasị njọ.Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya gosikwara na enwere ike inwe njikọ n'etiti ohere nke ọrịa okpueze ọhụrụ na mmetọ ikuku.
Akụkọ ahụ mere ka ọ pụta ìhè na ọ bụ ezie na WHO enyela ụkpụrụ nduzi ikuku gburugburu (n'èzí), enweghị usoro iwu kwadoro na nke jikọtara ọnụ iji mejuputa ụkpụrụ nduzi ndị a.N'ime opekata mpe 34% nke mba, iwu echebebeghị ogo ikuku dị n'èzí.Ọbụna mba ndị ahụ webatara iwu ndị dị mkpa, ụkpụrụ ndị dị mkpa na-esiri ike iji tụnyere: 49% nke mba ụwa na-akọwapụta mmetọ ikuku kpamkpam dị ka ihe iyi egwu n'èzí, ọdịdị ala nke ụkpụrụ àgwà ikuku dịgasị iche, na ihe karịrị ọkara nke mba. kwe ka ndịiche si n'ụkpụrụ ndị dabara adaba.ọkọlọtọ.
Ogologo uzo iga
Akụkọ ahụ rụtụrụ aka na ọrụ sistemu maka inweta ụkpụrụ ịdị mma ikuku n'ogo zuru ụwa ọnụ dịkwa oke ike - naanị 33% nke mba na-eme nnabata ikuku dị ka ọrụ iwu.Nleba anya ogo ikuku dị oke mkpa iji mara ma a na-emezu ụkpụrụ ndị a, mana opekata mpe 37% nke mba / mpaghara enweghị iwu iwu iji nyochaa ogo ikuku.N'ikpeazụ, ọ bụ ezie na mmetọ ikuku amaghị oke, naanị 31% nke mba nwere usoro iwu iji lebara mmetọ ikuku gafere ókè.
Inger Andersen, bụ́ onye isi oche nke Òtù Na-ahụ Maka Gburugburu Ebe Obibi nke Mba Ndị Dị n’Otu, kwuru, sị: “Ọ bụrụ na anyị emeghị ihe ọ bụla iji kwụsị ma gbanwee ọnọdụ nke mmetọ ikuku na-akpata ọnwụ nde asaa kwa afọ, n’afọ 2050, ọnụ ọgụgụ a nwere ike ime.Mmụba karịa 50%."
Akụkọ a na-akpọ maka mba ndị ọzọ iwebata iwu na ụkpụrụ ịdị mma ikuku siri ike, gụnyere ide ụkpụrụ mmetọ ikuku nke ime ụlọ na n'èzí n'ime iwu, imeziwanye usoro iwu maka nyochaa àgwà ikuku, ịba ụba nghọta, na-ewusi usoro mmanye iwu ike nke ukwuu, na imeziwanye nzaghachi nke mba na mba. Usoro iwu na usoro nhazi usoro maka mmetọ ikuku gafere oke.
2. UNEP: Ọtụtụ ụgbọ ala ndị mba mepere emepe na-ebupụ na mba ndị ka na-emepe emepe bụ ụgbọ ala na-emetọ ihe
Otu akụkọ nke United Nations Environment Programme wepụtara taa gosiri na ọtụtụ nde ụgbọ ala, ụgbọ ala na obere ụgbọ ala ndị e si na Europe, United States na Japan na-ebuga mba ndị ka na-emepe emepe na-abụkarị ndị na-adịghị mma, nke na-abụghị nanị na-eduga ná mmetọ ikuku na-akawanye njọ. , ma na-egbochikwa Mgbalị a na-eme maka mgbanwe ihu igwe.Akụkọ a na-akpọ obodo niile ka ha mejupụta oghere amụma dị ugbu a, jikọta ụkpụrụ kacha mma maka ụgbọ ala nke abụọ, ma hụ na ụgbọ ala ndị ejiri ebubata dị ọcha na nchekwa zuru oke.
Akuko a, nke akpọrọ "Carsgbọ ala eji eme ihe na gburugburu ebe obibi-Nlebaanya zuru ụwa ọnụ nke ụgbọ ala ọkụ eji eme ihe: Flow, Scale, and Regulations", bụ akụkọ nyocha mbụ ebipụtara na gburugburu ahịa ụgbọ ala eji eme ihe n'ụwa niile.
Akụkọ na-egosi na n'agbata afọ 2015 na 2018, ngụkọta nke ụgbọ ala ọkụ abụọ dị nde 14 ka ebupụrụ n'ụwa niile.N'ime ndị a, 80% gara mba ndị nwere obere ego na nke etiti, ihe karịrị ọkara gara Africa.
Onye isi oche UNEP Inger Andersen kwuru na ihicha na ịhazigharị ụgbọ mmiri zuru ụwa ọnụ bụ ọrụ bụ isi iji nweta ogo ikuku zuru ụwa ọnụ na mpaghara yana ebumnuche ihu igwe.N'ime afọ ndị gafeworonụ, e si na mba ndị mepere emepe na-ebupụ ụgbọ ala ndị ọzọ na-ebupụ na mba ndị ka na-emepe emepe, mana n'ihi na a naghị achịkwa azụmaahịa metụtara ya, ọtụtụ n'ime mbupụ bụ ụgbọ ala na-emerụ emerụ.
O kwusiri ike na enweghị ụkpụrụ na ụkpụrụ dị mma bụ isi ihe na-ebute ịkwatu ụgbọ ala agbahapụ, mmetọ na enweghị nchekwa.Mba ndị mepere emepe aghaghị ịkwụsị mbupụ ụgbọ ala ndị na-agafebeghị nyocha gburugburu ebe obibi na nchekwa nke ha na-adabakwaghị maka ịnya ụgbọ ala n'okporo ụzọ, ebe mba ndị na-ebubata kwesịrị iwebata ụkpụrụ dị mma.
Akụkọ ahụ kwuru na mmụba ngwa ngwa nke ikike ụgbọ ala bụ isi ihe na-akpata mmetọ ikuku na mgbanwe ihu igwe.N'ụwa niile, ikuku carbon dioxide metụtara ume sitere na ngalaba njem na-akpata ihe dị ka otu ụzọ n'ụzọ anọ nke mkpokọta ikuku zuru ụwa ọnụ.Kpọmkwem, ihe mmetọ dị ka fine particulate matter (PM2.5) na nitrogen oxides (NOx) nke ụgbọala na-ebupụta bụ isi ihe na-ebute mmetọ ikuku nke obodo.
Akụkọ ahụ dabere na nyocha miri emi nke mba 146, wee chọpụta na ụzọ abụọ n'ime ụzọ atọ n'ime ha nwere “adịghị ike” ma ọ bụ “adịghị ike” nke iwu nchịkwa mbubata maka ụgbọ ala nke abụọ.
Akụkọ ahụ gosikwara na mba ndị mebere usoro nchịkwa (karịsịa afọ ụgbọ na ụkpụrụ ikuku) na mbubata ụgbọ ala nke abụọ nwere ike nweta ụgbọ ala ndị dị elu nke gụnyere ngwakọ na ụgbọ ala eletrik n'ọnụ ọnụ ọnụ.
Akụkọ ahụ chọpụtara na n'ime oge ọmụmụ ihe, mba Africa butere ọnụ ọgụgụ ụgbọ ala eji eme ihe (40%), mba ndị dị n'Ebe Ọwụwa Anyanwụ Europe (24%) sochiri, mba Asia-Pacific (15%), mba Middle Eastern (12%) na Mba Latin America (9%).
Akụkọ ahụ mere ka ọ pụta ìhè na ụgbọ ala ndị dị ala ala ga-ebutekwa ihe mberede okporo ụzọ.Mba ndị dị ka Malawi, Nigeria, Zimbabwe, na Burundi na-emejuputa iwu ụgbọ ala nke abụọ "adịghị ike" ma ọ bụ "adịghị ike" nwekwara nnukwu ọnwụ okporo ụzọ.Na mba ndị chepụtara na mejuputa iwu ụgbọ ala nke abụọ, ụgbọ mmiri nke ụlọ nwere ihe nchekwa dị elu yana obere ihe mberede.
Site na nkwado nke United Nations Road Safety Trust Fund na ụlọ ọrụ ndị ọzọ, UNEP akwalitela mmalite nke atụmatụ ọhụrụ a raara nye n'iwebata ụkpụrụ ụgbọ ala kacha nta.Atụmatụ a na-elekwasị anya ugbu a na Africa mbụ.Ọtụtụ mba Africa (gụnyere Morocco, Algeria, Côte d'Ivoire, Ghana na Mauritius) ewepụtala ụkpụrụ ịdị mma kacha nta, na ọtụtụ mba ndị ọzọ egosila mmasị isonye na atụmatụ a.
Akụkọ ahụ mere ka a mara na ọ dị mkpa nyocha ọzọ iji kọwakwuo mmetụta nke ịzụ ahịa ụgbọ ala eji eme ihe, gụnyere mmetụta nke ụgbọ ala ndị ejiri ibu dị arọ.
Oge nzipu: Ọktoba 25-2021